معرفی رشته مهندسی رباتیک

رشته فنی و مهندسی رباتیک از رشته های جدیدی که به قدمت 15 سال نمی رسد و می‌توان گفت برآیندی میان رشته های مهندسی برق الکترونیک و کنترل و مهندسی مکانیک طراحی جامدات و مهندسی کامپیوتر گرایش نرم افزار است. بعضی از موارد پیش می‌آید که مهندسی رباتیک را با رشته های دیگر مثل مکانیک و کامپیوتر اشتباه می‌گیرند ولی در واقع اینطور نیست حتی با وجود داشتن دروس مشترک با رشته مهندسی کامپیوتر نرم افزار و سایر مهندسی ها هم می‌توان گفت که یک رشته کاملا مستقل است. این رشته در مقطع کارشناسی ارشد در ایران مکاترونیک هست و البته خود رشته رباتیک هنوز هم در ایران تدریس نمی شود.

ارتباط رشته رباتیک با دیگر رشته ها

شخصی که در رشته رباتیک ادامه تحصیل می‌دهد باید بدانند که برای ایجاد یک فرایند جدید و یک پدیده جدید نیاز دارد که با رشته های دیگر در ارتباط باشد و استعدادهای دیگری نیز داشته باشد. به طور مثال برای طراحی یک ربات جدید لازم است که باید در برنامه نویسی تنظیم الگوریتم همچنین طراحی مدارهای الکتریکی الکترونیکی و طراحی مکانیزم بسیار با استعداد و دانا باشد و مو را داشته باشد. همچنین در زمینه طراحی کامپیوتری مدار و سایر اجزا و همچنین برنامه نویسی باید در سطح بالایی قرار داشته باشد. بطور کلی برای طراحی هر رباتی در زمینه های مختلف مانند فوتبال یا جنگ جنگ کاوشگر و غیره نیاز به موارد مختلفی است که فردی که باید آن را طراحی بخواند علمی کافی به زمینه‌های مختلف آن را داشته باشد.

صنعت رباتیک

با پیشرفت تکنولوژی و گذر زمان استفاده از ربات ها و اتوماسیون در همه جا به چشم می خورد و تمام کارخانه ها و صنایع مختلف روز به روز به سمت استفاده از این علم بیشتر می شود. زیرا این روبات‌ها بازده بهتری دارند و سرعت عمل بالایی دارند. رباط های امروزی نسبت به رباط های گذشته بسیار پیشرفته تر هستند و از روش‌ها و مدل‌های مختلفی می‌توان استفاده کرد اما هنوز هم ارتباط بین دانشگاه و صنعت در ایران چشمگیر نیست و همین باعث می‌شود که این رشته کارهای چندان مناسبی در ایران نداشته باشد.

گستردگی علم رباتیک

طبق گفته های قبلی که داشتیم می توان گفت که مهندسی رباتیک از جمله رشته هایی است که هدف اصلیش فعالیت و نوآوری و تحقق پیشرفت در علم است. مثلاً وقتی یک ربات را معرفی می کنیم که ارتباط کمی با رشته های علوم پایه و فنی مهندسی دارد مثل ربات جراح فعالیت انجام دهد می توان به مفید بودن این رشته پی برد. حال آنکه با گسترش و پیشرفت این علم و بستر سازی ظهور افکار جدید می‌توان امیدوار بود که این رشته بتواند در تمامی زمینه ها برای بهتر شدن کیفیت زندگی انسان ها کارآمد باشد. در خیلی از کشورهای پیشرفته مانند آمریکا و اروپا و ژاپن از رباتها در کار امداد و نجات نیز استفاده می‌شود و در این کشورها توجه به این رشته بسیار چشمگیر است.

در تمام زمینه ها حضور ربات ها افزایش یافته است و همچنین در زمینه های هسته ای نیز گسترش داشته است.

نیاز کارخانه ها و صنایع جهان و آینده شغلی

بازار کار رشته مهندسی رباتیک هنوز در ایران اشباع نشده و در حال حاضر افراد زیادی در ایران فارغ التحصیل نشده اند. با تربیت متخصصین رباتیک در داخل ایران می‌توانیم بسیاری از هزینه‌ها را کاهش دهیم و در این محل به خودکفایی برسیم زیرا افرادی که از خارج به عنوان مهندس وارد می‌شوند هزینه بسیار بالایی خواهند بود و دستمزد بسیار زیاد دریافت می‌کنند اما با هزینه‌های کمتر می‌توان به فارغ التحصیلان این رشته فضا برای انجام کارهای جدید داد. کارخانه هایی که از صنعت رباط و اتوماسیون استفاده می‌کنند می‌توانند فضای مناسبی برای ادامه کار این افراد باشند و از جمله کارخانه ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

کارخانه ماشین سازی ایران خودرو

ماشین سازی سایپا

کاشی سمنان

کاشی یزد

تراکتور سازی تبریز

کیش خودرو

رب تبرک

کنستانتره شاهرود و غیره.

رباتیک و ربات در ایران

بخاطر هزینه های بالای ساخت ربات همیشه ایران حضور بسیار کمرنگ در مسابقات جهانی داشته است و ساخت ربات جدید در ایران خیلی اتفاق نمی‌افتد و ایران بیشتر نقش بازسازی و تعمیرات ربات های وارداتی را دارند. تنها امیدی که میتوان برای پیشرفت این علم داشت این است که با گذر زمان مسئولین متوجه اهمیت این رشته بشوند و بستر را برای گسترش متخصصین آن فراهم کنند.

دانشگاه صنعتی شاهرود و رباتیک

اولین پذیرشی که در رشته مهندسی رباتیک در ایران صورت گرفت در سال 1381 در دانشگاه صنعتی شاهرود بود که در مقطع کارشناسی شروع به فعالیت کرد. افرادی که در این رشته وارد شدند با انگیزه فراوان در جهت تولید علم و پیشرفت آن بودند. طبیعی است که این رشته به علت میان رشته‌ای بودن و تازه تاسیس بودن با مشکلات زیادی روبرو شد اما بعد از آن توانست پیشرفت چشمگیری را داشته باشد و سطح علمی را افزایش دهد.

برنامه های دانشگاه در راستای اهداف رباتیک

تشکیل کلاس های مقدماتی رباتیک برای ورودی های جدید که تدریس توسط سال بالایی ها صورت میگرفت. 

تشکیل کلاس های پیشرفته رباتیک و کلاس های پیشرفته الکترونیک که دانشجویان کارشناسی ارشد الکترونیک کنترل قدرت و دکتری کنترل، جلسه های هفتگی با موضوع رباتیک و کلاس ها و جلسات و برنامه های فوق برنامه دیگری که مدیریت اکثر آنها با رباتیکی هاست. 

همچنین خرید چند ربات آموزشی نیز از موسسات اروپایی از طرف دانشگاه که برای مصارف آموزشی استفاده میشود.

کاربردهای مهم ربات ها در محیط های خاص مانند فضا، عمق زمین، دریا، محیط های شیمیائی و رادیواکتیو نقش مؤثر ربات ها را در دنیای علم و فناوری بیشتر نشان می دهد. با  بهبود امکانات در زمینه های برق و مکانیک دانشگاه ها، می توان این رشته را بهتر گسترش داد. برای این رشته 140 واحد درسی قرار داده شده است که در 8 ترم تحصیلی، معادل با 4 سال قابل برنامه ریزی است. در تنظیم سرفصل دروس، مطابقت با مصوبات شورای عالی برنامه ریزی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری رعایت شده است. 

درس‌های این رشته در طول تحصیل

دروس اصلی

زبان تخصصی، الکترومغناطیس، ریاضی مهندسی، کارگاه برق، کارگاه جوشکاری و ورق‌کاری، کارگاه ماشین‌ابزار و ابزارسازی، نقشه‌کشی صنعتی، استاتیک، مقاومت مصالح، طراحی اجزاء، دینامیک، دینامیک ماشین‌، مکانیک سیالات، مدارهای الکتریکی، ماشین‌های الکتریکی مستقیم و متناوب، مدارها منطقی، تجزیه و تحلیل‌ سیستم‌ها، سیستم‌های کنترل خطی، پروژه کارشناسی، کارآموزی، ریاضی، معادلات دیفرانسیل، برنامه‌سازی کامپیوتر، محاسبات عددی، فیزیک.

دروس تخصصی

طراحی مکانیزم‌ها، الکترونیک‌ قدرت و محرکه‌ها، رباتیک،‌ اصول میکروکامپیوترها، ارتعاشات مکانیکی، آزمایشگاه ربات، سنسورهای ربات، کنترل ربات، سیستم‌های محرکه، مدارهای وابسته، کنترل فازی، شبکه‌های عصبی، طراحی ماشین به کمک کامپیوتر، اندازه‌گیری الکتریکی، یاتاقان و روغن‌کاری، آزمایشگاه ارتعاشات و دینامیک ماشین، علم مواد، کنترل مدرن. (بسیاری از درس‌های این رشته همراه با آزمایشگاه است)

صنعت و بازار کار

اولین کشوری که مخترع ربات بود کشور چک است. ژاپنی ها نیز در صنایع اصلی خود مثل فولاد- ماشین سازی- الکترونیک از این صنعت استفاده کرده اند. با آشنایی با نقش آنها در زمین و فضا و در صنایع خطرساز برای بشر همه کشورها از جمله کشور ما به تشکیل گروه های مهندسی رباتیک برای کسب دانش و استفاده از آن برای استفاده بیشتر و افزایش کیفیت شده اند.

درآمد و حقوق

در حال حاضر اطلاعات دقیقی از میزان دریافتی مهندس رباتیک در ایران در دسترس نیست. در بخش دولتی هم معمولا مهندس رباتیک مثل برخی از مهندسان از جمله مکانیک، برق و … در دولت حقوق میگیرند و مطابق قوانین موجود و مشخص در سیستم های دولتی است.

اما در بخش خصوصی حقوق و درآمد مهندس رباتیک با توجه به شرایط متفاوت است. در بخش خصوصی نیز داشتن تجربه و تحصیلات مرتبط، تخصص و مهارت و آشنایی با سیستم ها و نرم افزارهای کامیپوتری، در استخدام مهندس رباتیک و تعیین میزان حقوق و دستمزد او نقش اصلی را دارد.