معرفی رشته مهندسی شیمی

رشته‌ی مهندسی شیمی که از طریق کنکور سراسری رشته‌ی ریاضی میتوان به آن راه یافت به علت شناخت کم از رشته‌های دانشگاهی خیلی از افرادی که به درس شیمی علاقه‌مندند، به دنبال انتخاب رشته‌ی مهندسی شیمی هستند؛ در صورتیکه تعداد واحد درسی مرتبط با درس شیمی در این رشته کم است. برای موفقیت در رشته‌ی مهندسی شیمی لازم است که پایه‌ی ریاضی قوی داشته باشید، اگر درس ریاضی و مباحث حل معادله و محاسبات، جز نقاط قوتتان است پس از انتخاب این رشته خوشحال خواهید بود.

گرایش‌های مهندسی شیمی

در مقطع کارشناسی این رشته در دانشگاه‌های تهران، دانش‌آموزان بدون گرایش هستند و دو سال بعد از شروع تحصیل با توجه به سابقه‌‌ی تحصیلی و علاقه گرایش را مشخص می کنند. در برخی از دانشگا‌‌ه‌ها هم از همان اول گرایش‌ها مشخص است ولی دقت کنید انتخاب گرایش در مقطع کارشناسی اولویت اصلی نیست و بیش‌ترِ درس‌های بین گرایش‌ها یکی است.

گرایش‌های مهندسی شیمی عبارت است از:

• گرایش صنایع پتروشیمی
• صنایع نفت و گاز
• صنایع غذایی
• بیوتکنولوژی
• نانوتکنولوژی
• مهندسی فرایند

درس‌های اصلی

درس اصلی و مهم این رشته درس 4 واحدی موازنه‌ی انرژی و مواد است. پایه‌ی این درس محاسبات ساده‌ی ریاضی است که با تمرین زیاد حتما موفق می‌شوید. اگر میخواهید ادامه‌ی تحصیل در این رشته بدهید باید با پدیده‌های انتقال هم حسابی خو بگیرید. پدیده‌های انتقال شامل سه بخش اصلی انتقال مومنتوم (سیالات)، انتقال حرارت و انتقال جرم (انتقال جرم و عملیات واحد) است. خوبی این رشته این است که خیلی از درس‌ها را هم به صورت تئوری و هم عملی (آزمایشگاهی) یاد می‌گیرید.

آشنایی با مهندسی شیمی

اگر بخواهیم شما را با شخصیت مهندس شیمی آشنا کنیم باید بدانید که این افراد یافته‌های شیمیدان ها را به صورت عملی و کاربردی در می‌آورند و در صنعت های مختلف استفاده می کنند. در واقع مهندسی شیمی فرایندی است که علم شیمی را به کار میگیرد.

اگر بخواهیم کلی صحبت کنیم می توانیم بگوییم که مهندس شیمی گستره کار بسیار وسیعی دارد و شامل حوزه‌های بسیار متفاوتی می‌شود که این تنوع در گرایش های تحصیلی برای مهندسی شیمی به همین علت است. مهندس شیمی مسئولیت های متفاوتی از جمله مهندسی فرآیند تا مدیریت کارخانه را می تواند داشته باشد.

مهندسین شیمی با توجه به گرایششان وظایف خاصی را برعهده دارند. گاهی در یک فرآیند خاص مانند اکسیداسیون (سوزاندن برخی مواد شیمیایی برای تولید مواد شیمیایی دیگر) ، گاهی در حوزه مواد نانو (موادی در اندازه های بسیارکوچک در حد نانو که دارای ویژگی های جدید و خاصی هستند) و یا گاهی در طراحی فرآیند تولید مواد غیرآلی (مانند سیمان، اهک و…) باید فعالیت کنند.

از جمله کارهایی که مهندس شیمی باید انجام دهد طراحی و اجرای فرایندهای شیمیایی برای تبدیل مواد اولیه به مواد مورد نظر می‌باشد. مثلاً در پالایشگاه مهندس شیمی باید وضعیت را بررسی کند و یک فرایند بسیار مناسب برای تبدیل مواد خام نفتی به محصولات با ارزش پتروشیمی طرح کند.

این افراد در تمام گرایش ها باید در ریاضی و بشیمی و فیزیک قوی باشند. و دقت بالا، توانایی تحلیل اطلاعات، حل مساله و مهارت مدیریتی برای مدیریت پروژه ها، افراد و بودجه ها را نیز داشته باشند.

ساعت کاری آنها غالبا ساعت اداری است و اگر پروژه ای باشد طبق قرار داد خواهد بود. محل کارشان هم معمولا در آزمایشگاه، دفتر کار یا بخش های مختلف کارخانه یا پالایشگاه ها است.

وظایف مهندس شیمی

این افراد غالبا در بخش تحقیق و توسعه و یا در بخش تولید مشغول به کار می شود.

اگر مهندس شیمی در بخش تحقیق و توسعه کار کند، وظیفه دارد که:

آزمایش راه های جدید توسعه محصولات در آزمایشگاه را انجام دهد.

از مدل های کامپیوتری برای رسیدن به روش های تولید ایمن تر و مقرون به صرفه تر استفاده کند.

برای چگونگی انتقال نمونه های آزمایشگاهی به محیط واقعی کار برنامه ریزی کند.

و روش های ایمن و دوستدار محیط زیست برای از بین بردن مواد زائد را توسعه و گسترش دهد.

اگر مهندس شیمی در بخش تولید کار کند وظیفه دارد :

با تکنسین های کارخانه برای ایجاد تجهیزات لازم و ابزارهای کنترل فرآیند تولیدهمکاری کند.

فرآیندهای فیزیکی و شیمیایی فرآیند تولید را نظارت و بررسی کنند. 

سیستم ها و دستگاه ها مورد نیاز در فرآیند تولید را طراحی کنند.

و همکاری نزدیک با مدیران بخش های کنترل کیفیت و ایمنی و سلامت به منظور بهینه سازی فرآیند تولید از نظر اقتصادی، کیفیت محصولات، ایمنی داشته باشد.

مهارت و توانمندی های مورد نیاز مهندس شیمی

• توانایی در ریاضیات، فیزیک و شیمی

• مهارت در تحلیل و حل مساله

• توانایی برنامه ریزی، سازماندهی و تصمیم گیری

• توانایی مدیریت پروژه ها، افراد و بودجه ها

• مهارت خوب ارتباطی

• توانایی کار تیمی

مهارت در نرم افزارهای تخصصی مهندسی شیمی

داشتن تسلط روی نرم افزارهای تخصصی حوزه مهندسی شیمی از واجبات داشتن آینده شغلی خوب در این رشته است. پس برای موفقیت باید این موارد را یاد بگیرید تا بتوانید شاغل شوید و درآمد خوبی داشته باشید.

مهم ترین نرم افزارهای مهندسی شیمی

hysys (نرم افزاربهینه سازی فرآیندهای شیمیایی)

ASPEN ONE (نرم افزار طراحی و شبیه سازی)

FLUENT

Portable WinDrawChem (نرم افزار رسم ساختمان ملکول و نمادهای شیمی)

OLGA

FEMLAB

MATLAB

CHEMCAD (نرم افزار شبیه سازی فرآیندهای شیمیایی)

تحصیلات لازم برای ورود به مهندسی شیمی

به علت نداشتن اطلاعات کافی مسئولان شرکتها، کارخانجات و حتی پالایشگاه ها هنوز هم از سایر مهندسان مثل مهندس مکانیک برای پست های مربوط به مهندس شیمی استفاده می شود. اما باز هم از فارغ التحصیلان رشته مهندسی شیمی در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در خیلی از مشاغل مهم استفاده می شود. که داشتن تجربه کاری برای برخی مشاغل این حوزه مانند کار در پالایشگاه ها ضروری است.

بازار کار و فرصت های استخدامی مهندسی شیمی

این افراد می توانند در صنایع مختلف شامل صنایع شیمیایی، غذایی، دارویی، نساجی، نفت و گاز و پتروشیمی، معدنی، انرژی و تقریبا در هر کارخانه تولیدی کار کنند. و با کسب تجربه می توانند به رده های نظارتی و مدیریتی مانند ناظر تولید، مهندس طراح، مدیر بخش تحقیق و توسعه یا مدیر کارخانه هم برسند.

در ارتباط با میزان استخدام مهندسی شیمی اطلاعات خیلی دقیقی در دسترس نیست اما در صنعت نفت و گاز و پتروشیمی خیلی در کشور ما مهم است افراد زیادی از مهندسین شیمی استخدام شدند ولی باید با در نظر گرفتن موقعیت های شغلی در این صنایع بسیار بالاست و لازمه‌ی شاغل شدن در این محیط‌ها داشتن مهارت تخصص بسیار زیاد می باشد زیرا محل کار مناسب برابر با حقوق بالاتر است.

تعدادی از مهندسین شیمی هم بخاطر آشنایی با مواد شیمیایی، به فعالیت های بازرگانی در زمینه مواد شیمیایی اقدام می‌کنند. اما چون مهندسی شیمی در جامعه ما آن زیاد شناخته شده نیست، کارهای مربوط به مهندسین شیمی را به مهندسین مکانیک می دهند. 

درآمد مهندس شیمی در برخی کشورهای جهان 

درآمد سالانه مهندس شیمی در امریکا 90.300 دلار (متوسط درآمد سالانه مهندسان 83.340 دلار و برای همه مشاغل33.840 دلار) در سال 2010  و  94,300 دلار در 2013 بوده است. متوسط درآمد سالانه مهندس شیمی در کشور استرالیا برابر107.424 دلار (قبل از کسر مالیات) است.

متوسط درآمد سالانه مهندسی شیمی در انگلیس 39.000 تا 83.000 دلار می باشد.

شخصیت های مناسب شغل مهندسی شیمی

برای اینکه یک شغل مناسب انتخاب کنیم عوامل مختلفی باید مد نظر گرفته شود. ویژگی‌های شخصیتی ارزش ها و علایق شرایط خانوادگی مهارتها و شرایط جامعه از جمله ی این ویژگی ها هستند. یکی از مهمترین ویژگی ها شرایط خود فرد و ویژگی های شخصیتی او می باشد. زیرا ممکن است یک شغل بسیار خوب و پردرامد باشد اما با شخصیت یک فرد سازگاری نداشته باشد با توجه به تیپ شخصیتی کارهای مناسب افراد متفاوت خواهد بود. پس سعی کنید اول خودتان را خوب بشناسید.

درآمد و حقوق

مهندسان شیمی ای که در مناطق نفتی و خارج از شهر کار می کند، بخاطر سختی کار حقوق بالایی میگیرند. حقوق مهندس شیمی در بخش خصوصی متفاوت است. زیرا هر شرکت با توجه به اهداف و سیاست ها و توان مالی اش حقوق کارکنان را تعیین می کند.