معرفی رشته مهندسی معدن

سالیان درازی است که انسان ها به دنبال کشف طلا و برخی از مواد معدنی ارزشمند بوده اند به همین خاطر شغل مهندسی معدن قدمت زیادی دارد. اگر به کار در معادن در رده های مدیریتی و نظارتی علاقه داشته باشید و بتوانید شرایط سخت کار را تحمل کنید، شغل مهندسی معدن برای شما مناسب است.

مهندسی معدن جز 10 شغل سخت جهان است که شامل علوم و فنونی است که از اکتشاف یک کانسار (ذخیره معدنی با ارزش اقتصادی) شروع می شود و تا فرآوری آن ادامه پیدا می کند. هدف این دوره و این رشته تربیت افرادی است که بتوانند به اکتشاف و ارزیابی ذخایر معدنی، روش های استخراج بهینه و ارزیابی سیستم های نگهداری زیر زمینی یا روزمینی در طول مدت بهره برداری از معدن بپردازند.

رشته مهندسی معدن در مقطع کارشناسی 4 گرایش اصلی دارد که شامل: کارشناسی استخراج، اکتشاف، فرآوری و مکانیک سنگ است. طول دوره تحصیل در این مقطع 4 سال است و دارای 144 واحد درسی است. دروس مشترک‌ در‌ گرایش‌های‌ مختلف‌ مهندسی‌ معدن شامل ریاضی‌، معادلات‌ دیفرانسیل‌، آمار و احتمالات‌ مهندسی‌، برنامه‌نویسی‌ کامپیوتر، فیزیک‌، محاسبات‌ عددی‌، شیمی‌ عمومی‌، نقشه‌کشی‌ صنعتی‌، اجزاء ماشین‌، استاتیک‌، دینامیک‌، مقاومت‌ مصالح‌، مکانیک‌ سیالات،‌ شیمی‌ فیزیک‌، نقشه‌برداری‌ عمومی‌، عملیات‌ نقشه‌برداری‌، زمین‌شناسی‌ عمومی‌، زمین‌شناسی‌ ساختمانی‌، زمین‌شناسی‌ اقتصادی‌، مکانیک‌ سنگ‌، اقتصاد معدنی‌، کانه‌آرایی‌ می باشد.

پایه اصلی تولید و توسعه صنعت، مواد معدنی است. موادی که کشف و استخراج آنها با وجود کارشناسان متخصص ممکن می شود و در خیلی از دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، رشته‌ای به اسم مهندسی معدن وجود دارد. رشته‌ای که در ایران هم با دو گرایش اکتشاف و استخراج در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی ارائه می‌شود.

گرایش‌ اکتشاف‌ معدن

مهندس‌ معدن‌ در گرایش‌ اکتشاف‌ پس‌ از کشف‌ معدن‌، نوع‌ و شکل‌ مواد معدنی‌ را تعیین‌ کرده‌ و به‌ ارزیابی‌ اقتصادی‌، میزان‌ ذخیره‌ و همچنین‌ چگونگی‌ استخراج‌ منابع‌ معدنی‌ می‌پردازد. در این‌ گرایش‌ دانشجویان‌ درباره‌ مکانیک‌ سنگ‌، زمان‌شناسی‌ ساختمانی‌، ژئوفیزیک‌ و زمین‌شناسی‌ معدنی‌ مطالعه‌ می‌کنند.

درس‌های‌ این‌ رشته‌ در طول‌ تحصیل‌

دروس‌ مشترک‌ در‌ گرایش‌های‌ مختلف‌ مهندسی‌ معدن

ریاضی‌

معادلات‌ دیفرانسیل‌

آمار و احتمالات‌ مهندسی‌

برنامه‌نویسی‌ کامپیوتر

فیزیک‌

محاسبات‌ عددی‌

شیمی‌ عمومی‌

نقشه‌کشی‌ صنعتی‌

اجزاء ماشین‌

استاتیک‌

دینامیک‌

مقاومت‌ مصالح‌

مکانیک‌ سیالات

شیمی‌ فیزیک‌

نقشه‌برداری‌ عمومی‌

عملیات‌ نقشه‌برداری‌

زمین‌شناسی‌ عمومی‌

زمین‌شناسی‌ ساختمانی‌

زمین‌شناسی‌ اقتصادی‌

مکانیک‌ سنگ‌

اقتصاد معدنی‌

کانه‌آرایی‌

دروس‌ تخصصی‌ گرایش‌ اکتشاف‌ معدن

اصول‌ استخراج‌ معدن‌

برداشت‌ زمین‌شناسی‌

کانی‌شناسی‌ توصیفی‌

سنگ‌شناسی‌

کارتوگرافی‌ و کاربرد عکس‌های‌ هوایی‌

کانی‌شناسی‌ نوری‌

مینرالوگرافی‌

زمین‌شناسی‌ ایران‌

تجزیه‌ مواد معدنی‌

ژئوفیزیک‌ اکتشافی‌

حفاری‌ اکتشافی‌

چاه‌پیمایی‌

ژئوشیمی‌ اکتشافی‌

ژئوتکنیک‌

آب‌های‌ زیرزمینی‌

نقشه‌برداری‌ معدنی‌

ارزیابی‌ ذخایر معدنی‌.

گرایش‌ استخراج‌ معدن

گرایش‌ استخراج‌ شامل‌ عملیات‌ حفاری‌ و آتشباری‌ جهت خردکردن‌ سنگ‌، بارگیری‌ و باربری‌ و سنگ‌شکنی‌ برای رساندن‌ ابعاد "کان‌سنگ‌" به‌ اندازه‌ مناسب‌ است‌. این‌ عملیات‌ می‌تواند در معادن‌ روباز، زیرزمینی‌ و در موارد محدودی‌ در دریا انجام‌ شود.

دروس‌ تخصصی‌ گرایش‌ استخراج‌ معدن‌

مبانی‌ مهندسی‌ برق‌

ماشین‌های‌ حرارتی‌

کانی‌شناسی‌

سنگ‌شناسی‌

برداشت‌ زمین‌شناسی‌

کارتوگرافی‌ و فتوژئولوژی‌

اصول‌ اکتشاف‌ و ارزیابی‌ ذخایر

بازدید معدن‌

چالزنی‌ و آتشباری‌

حفره‌ چاه‌ و تونل‌

ترابری‌ در معادن‌

نگهداری‌ در معادن‌

تهویه‌ در معادن‌

روش‌های‌ استخراج‌ روباز

روش‌های‌ استخراج‌ زیرزمینی‌

نقشه‌برداری‌ معدنی‌

آبکشی‌ در معادن‌

کانه‌آرایی‌

خدمات‌ فنی‌ در معادن‌

اصول‌ طراحی‌ معادن‌

مراحل کار مهندس معدن

•  پی جویی

• اکتشاف

• استخراج

• فرآوری

مرحله اول شامل کسب اطلاعات اولیه است، این افراد به کمک برخی از متخصصان به بررسی اولیه و تصمیم گیری در مورد نوع کانی و محل اکتشاف معادن می پردازد. که این کارها با مشاهده، آزمایشات فیزیکی، نقشه برداری، نمونه برداری انجام می شود.

مرحله اکتشاف شامل اکتشاف مقدماتی، نیمه تفضیلی و تفضیلی می باشد که در هر مرحله مهندس معدن با بررسی روند کار، نوع اکتشافات و برآورد هزینه ها در مورد ادامه دادن یا ندادن کار تصمیم می گیرد.

در عملیات استخراج معادن، مهندس معدن باید شرایط اقتصادی، فنی، نحوه حمل و نقل مواد و … را بررسی کند. استخراج معدن، عملیات‌ حفاری‌ و آتشباری‌ برای خردکردن‌ سنگ‌، بارگیری‌ و باربری‌ و در اغلب‌ اوقات‌ سنگ‌شکنی‌ با هدف رساندن‌ ابعاد سنگ ها به‌ اندازه‌ مناسب‌ است‌.  مهندس معدن بهترین راه برای استخراج مواد خام از معدن را با استفاده از روش های انفجار وحفاری پیدا می کند. عملیات استخراج در معادن به دو صورت روباز یا زیرزمینی انجام می شود که با توجه به عوامل مختلف در مورد نوع آن تصمیم گیری می شود.

در بخش فرآوری هم که در کارخانه های خالص سازی مواد خام به منظور تهیه خاک، سنگ و سایر مواد معدنی مورد نیاز صنایع مختلف انجام می شود، مهندس معدن نقش فعال و اساسی دارد.

مهندسان معدنی که در گرایش اکتشاف تخصص دارند، به عنوان مسئول فنی اکتشاف و ناظر برعملیات اکتشافی در معادن در حال اکتشاف و در حال بهره برداری مشغول به کار می شوند. مهندسان معدنی که در گرایش استخراج معدن تحصیل کرده اند، معمولا به عنوان مسئول فنی معدن و ناظر عملیات استخراج فعالیت می کنند.

کار مهندس معدن معمولا به صورت تمام وقت است. و گاهی در برخی از پروژه ها، ساعات بیشتری باید کار کند. زمان کاری مهندس معدن بین دفاتر کاری و محل معدن تقسیم می شود. گاهی در برخی از پروژه ها مجبور خواهد بود چند هفته یا چند ماه از خانه دور بوده و در سفر باشد. شرایط معدن معمولا شرایط مساعدی نیست. مهندس معدن باید در محل معدن حتما لباس و تجهیزات ایمنی لازم را داشته باشد.

وظایف مهندس معدن

قبل از شروع کار در یک معدن، مهندس معدن باید با نقشه برداران معادن همکاری کنند تا صرفه اقتصادی داشتن آن معدن همکاری کند. برای این کار مهندس معدن باید اقدامات زیر را انجام دهد :

• استفاده از تکنیک های نقشه برداری زمین برای ترسیم طرح جغرافیایی معدن

• نظارت بر ساخت تونل ها در عملیات حفاری

• حفر زمین و تهیه نمونه از سنگ و خاک برای آزمایش

• انتخاب بهترین راه برای انتقال مواد معدنی به کارخانه های فرآوری

• ساخت مدل های کامپیوتری از معدن و مواد داخل آن

• ارائه پیشنهاد به مشتریان در خصوص نحوه ادامه کار

• اگر حفر معدن شروع و ادامه یابد، وظایف مهندس معدن عبارتند از :

• مدیریت روزانه عملیات

• نظارت بر کارگران فنی

• تهیه گزارش از روند پیشرفت کار

• نظارت بر حفظ سلامتی و ایمنی در کار

• برنامه ریزی برای مقابله با حوادث غیر مترقبه مانند ریزش تونل یا سیل

دانش و توانمندی های مورد نیاز مهندس معدن

• مهارت تحلیلی قوی و رویکرد خلاقانه در حل مسائل

• دانش عالی در خصوص سنگها و مواد معدنی

• دانش عالی در ریاضیات و زمین شناسی

• مهارت استفاده از برنامه های طراحی کامپیوتری

• مهارت ارتباطی و ارائه مطالب در حد خوب

• توانایی اولویت بندی و برنامه ریزی موثر

• مهارت بودجه ریزی

• به روز بودن و آگاهی از آخرین پیشرفت ها در این زمینه

• مهارت کار تیمی

• آگاهی از مسائل مربوط به سلامت و ایمنی در کار

• توان بدنی مناسب

• تسلط داشتن روی نرم فزارهای تخصصی مهندسی معدن

یکی از مهم ترین مهارت های لازم برای مهندس معدن، تسلط داشتن بر نرم افزارهای تخصصی حوزه مهندسی معدن است. اگر آگهی های استخدامی مهندس معدن را دیده یاشید، میفهمید بیشتر کارفرماها، شرکت ها و سازمان ها یکی از شرایط جذب مهندس معدن را تسلط بر نرم افزارهای مربوط به حوزه مهندسی معدن قرار داده اند. پس اگر می خواهید در شغل مهندسی معدن موفق باشید و بتوانید سریع شغل مناسب و پردرآمدی را در حوزه تخصصی خود پیدا کنید و یا اگر شاغل در این حوزه هستید و می خواهید پله های ترقی را سریعتر طی کنید، مطمئن باشید یادگیری نرم افزارهای تخصصی مهندسی معدن یکی از راه های اصلی و مطمئن برای شماست.

نرم افزارهای تخصصی و کاربردی مهندسی معدن

نرم افزار Surpac

نرم افزار GEMS

نرم افزار Mine24D

نرم افزار Minex

نرم افزار RockWorks

نرم افزار LogPlot

نرم افزار Downhole Explorer

نرم افزار Wellcad

نرم افزار LogMate

نرم افرار Quick log

تحصیلات لازم برای ورود به شغل مهندسی معدن

افراد متخصص در این رشته بعد از فراغت در تحصیل از مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری می توانند وارد بازار کار شوند. برای انجام پروژه های معدنی از مراحل ابتدایی تا انتها، شامل تایید، صدور یا تمدید مجوزهای اکتشاف و استخراج و فرآوری، باید مهندس معدنی که پروانه اشتغال به کار از سازمان نظام مهندسی معدن ایران دارد، در پروژه حضور داشته باشد.

بازار کار و فرصت های استخدامی مهندسی معدن

این افراد می توانند در سازمان های دولتی از جمله وزارت صنایع، وزارت نفت، وزارت نیرو، وزارت راه، راه آهن و مترو، انرژی اتمی، آزمایشگاه های مواد معدنی، شرکت های تولید مواد معدنی، تامین تجهیزات، تحقیق و توسعه و مشاوره ای و سایر شرکت های فعال در حوزه معدن و زمین شناسی کار کنند. این افراد همچنین قادرند در زمینه هایی مثل مواد منفجره یا ایمنی و سلامت تخصص پیدا کنند و به عنوان مدیر پروژه یا مدیر عملیاتی شاغل شوند. اگر این افراد تجربه کافی و سرمایه زیاد داشته باشند می توانند به طور شخصی در حوزه معدن شرکت تاسیس کرده و فعالیت نمایند.

مشکلات مهندسی معدن در کشور

• دشواری شغل مهندسی معدن برای خانم های مهندس معدن –

• پایین بودن بهره وری عملیات معدن به دلیل عدم استفاده صحیح از جدیدترین روش ها و تجهیزات در این حوزه

• بالا بودن تعداد دانشجویان و فارغ التحصیلان رشته مهندسی معدن و نبود تناسب آن با فرصت های شغلی موجود

• ناچیز بودن کارهای پژوهشی در این حوزه

وضعیت استخدام مهندسی معدن در برخی کشورهای جهان

طبق گفته ها در آمریکا میزان استخدام مهندسان معدن بین سال های 2010  تا 2020، رشد 10 درصدی خواهد داشت. در حالی که متوسط این رشد برای همه مشاغل 14 درصد است. اما این نرخ در استرالیا در سال 2011، رشد 8.2 درصدی داشته و در پنج سال گذشته در مقایسه با متوسط رشد همه مشاغل (10.2 درصد) به میزان 46.4 درصد رشد داشته است. پیش بینی می شود میزان این رشد در استرالیا در سال های آینده در حد بسیار زیادی افزایش یابد.

درآمد مهندس معدن در برخی از کشورهای جهان

درآمد سالانه مهندسان معدن در امریکا 82.870 دلار در سال2010  و در سال 2013، 84,300 دلار بوده است. و متوسط درآمد سالیانه مهندس معدن  در استرالیا 108.000 دلار ( قبل از کسر مالیات) می باشد.

همچنین متوسط درآمد سالیانه مهندسی معدن در انگلیس برای افراد تازه کار بین 31.000  تا 35.000 دلار، برای افراد باتجربه بین 38.000  تا 53.000 دلار و برای مهندسان ارشد بالای 61.000 دلار می باشد.

شخصیت های مناسب شغل مهندسی معدن

برای اینکه یک شغل مناسب انتخاب کنیم عوامل مختلفی باید مد نظر گرفته شود. ویژگی‌های شخصیتی ارزش ها و علایق شرایط خانوادگی مهارت ها و شرایط جامعه از جمله ی این ویژگی ها هستند. یکی از مهمترین ویژگی ها شرایط خود فرد و ویژگی های شخصیتی او می باشد. زیرا ممکن است یک شغل بسیار خوب و پردرامد باشد اما با شخصیت یک فرد سازگاری نداشته باشد با توجه به تیپ شخصیتی کارهای مناسب افراد متفاوت خواهد بود. پس سعی کنید اول خودتان را خوب بشناسید.

کدام دانشگاه ها در رشته مهندسی معدن دانشجو می پذیرند؟

دانشگاه تهران

دانشگاه صنعتی امیرکبیر

دانشگاه صنعتی بیرجند

دانشگاه صنعتی سهند

دانشگاه صنعتی همدان

دانشگاه کردستاندانشگاه لرستان

دانشگاه ملایر

دانشگاه ارومیه

دانشگاه بیرجند

دانشگاه زنجان

دانشگاه شهید باهنر

دانشگاه صنعتی اراک

دانشگاه صنعتی ارومیه

دانشگاه صنعتی اصفهان

دانشگاه صنعتی شاهرود

دانشگاه ولایت ایرانشهر

دانشگاه ولی عصر

دانشگاه کاشان

دانشگاه یزد

مجتمع آموزش عالی زرند

مجتمع آموزش عالی گناباد

دانشگاه غیرانتفاعی چابهار

دانشگاه سیستان و بلوچستان

دانشگاه بین المللی امام خمینی

حقوق و درآمد

اگر مهندسین معدن در شرکت ها و سازمان های دولتی مشغول به کار شوند، طبق قانون مدیریت خدمات کشوری حقوق می گیرند. این افراد با توجه به اینکه چه میزان مهارت و توانایی در کارشان دارند، همچنین با توجه به سطح تحصیلات و سابقه کار می توانند حقوق متفاوتی دریافت کنند. شرایط کار و حقوق افرادی که در راهسازی فعالیت می‌کنند و آنهایی که در اکتشاف استخراج معدن هستند متفاوت خواهد بود. به طور متوسط یک مهندس معدن با توجه به شرایطی که گفته شد می تواند میانگین حقوق بین 780 هزار تومان تا دو میلیون تومان داشته باشد و می توان گفت به طور متوسط ماهانه یک میلیون و دویست هزار تومان این افراد حقوق دارند.